Cao Huyết Áp Ở Người Già

Thống kê của WHO cho thấy, hơn 1,3 tỷ người đang bị cao huyết áp, đa phần trong số đó đều là người cao tuổi. Bệnh cao huyết áp ở người già nếu không được phát hiện sớm và can thiệp phù hợp rất dễ gây ra biến chứng, thậm chí đe dọa tới tính mạng. Vậy huyết áp cao ở người già là bao nhiêu, cách phát hiện sớm và điều trị thế nào? Dưới đây bài viết sẽ giải đáp toàn bộ những thắc mắc đó.

Huyết áp là áp lực của dòng máu khi lưu thông từ tim đến các mô lên thành động mạch. Trong đó, lực co bóp cơ tim và sức cản của động mạch là hai yếu tố trực tiếp tạo lên huyết áp. Một người lớn tuổi được coi là bị cao huyết áp khi huyết áp tâm trương (HATTr) lớn hơn 90mmHg và huyết áp tâm thu (HATT) lớn hơn 140mmHg.

Cơ chế tăng huyết áp ở người cao tuổi được chia thành 2 nhóm là nguyên phát và thứ phát. Cụ thể như dưới đây:

Tăng huyết áp nguyên phát

Sự phát triển của y học hiện đại đã chỉ ra 4 yếu tố nguyên phát gây tăng huyết áp ở người già:

• Hệ thần kinh: Khi hệ thần kinh giao cảm tăng cường hoạt động khiến cơ tim hoạt động mạnh hơn, làm tăng cung lượng tim. Sức cản ngoại vi do động mạch ngoại vi và động mạch thận co thắt cũng dẫn đến tăng huyết áp.
• Nồng độ muối trong huyết tương: Sự xuất hiện của muối trong huyết tương kích thích tiểu cầu thận tiết ra Renin - loại enzyme có khả năng duy trì áp lực lọc ở tiểu cầu thận, đồng thời điều hoà huyết áp trong cơ thể. Đồng thời, Renin cũng là chất xúc tác cho quá trình chuyển hoá Angiotensin thành Angiotensin II - Chất kích thích vỏ thượng thận tăng giữ muối và nước, làm tăng thể tích dịch lưu hành, tăng áp lực lên thành động mạch.
• Nồng độ Natri cơ thể hấp thụ: Lượng muối mà cơ thể hấp thu làm tăng khả năng lọc cầu thận, tăng hấp thu nước. Từ đó làm tăng thể tích máu và tăng áp lực lên thành mạch máu. Thông qua việc thẩm thấu ở màng tế bào, muối làm tăng co mạch, tăng sức cản ngoại vi và huyết áp.
• Lượng Prostaglandin E2 và Kallikrein ở thận: Prostaglandin E2 và Kallikrein đóng vai trò làm giãn mạch máu, điều hoà huyết áp. Nếu thận bị tổn thương hoặc suy giảm chức năng sẽ gây thiếu hụt Prostaglandin E2 và Kallikrein, từ đó làm tăng huyết áp.

Xem thêm: Huyết Áp Cao Khi Mang Thai: Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Nhận Biết

Tăng huyết áp thứ phát

So với tăng huyết áp nguyên phát, tăng huyết áp thứ phát hiếm gặp hơn những có thể xác định được nguyên nhân. Thống kê cho thấy chỉ có khoảng 5% bệnh nhân cao huyết áp do cơ chế thứ phát. Bao gồm:

• Bệnh xơ vữa động mạch làm tăng sức cản ngoại vi.
• Thiếu máu khiến thận phải tăng tiết Renin.
• Bệnh liên quan đến nội tiết: Hội chứng Cushing, hội chứng Conn, u tuỷ thượng thận.

Thực tế, hơn 90% bệnh nhân cao huyết áp không xác định được nguyên nhân. Một số trường hợp người lớn tuổi bị tăng huyết áp do tác dụng của rượu bia, ảnh hưởng của tuyến nội tiết, bệnh thận…

Ngoài ra, bệnh cao huyết áp ở người già được cho là có liên quan đến các vấn đề sau:

• Yếu tố gia đình: Huyết áp cao có tính di truyền, nếu trong gia đình một người có cha mẹ, anh chị em ruột bị cao huyết áp thì rất có thể bản thân người đó cũng bị cao huyết áp.
• Giới tính: Tỷ lệ nam giới lớn tuổi bị cao huyết áp thường cao hơn nữ giới cùng độ tuổi. Tuy vậy, nhóm phụ nữ sau mãn kinh cũng dễ cao huyết áp hơn phụ nữ trẻ tuổi.
• Thừa cân, béo phì: Người lớn tuổi có cân nặng vượt mức lý tưởng với chiều cao có nguy cơ bị cao huyết áp.
• Bệnh tiểu đường: Bệnh nhân tiểu đường thường bị cao huyết áp, hai căn bệnh này cùng lúc phá hoại tim và thận.
• Ít vận động: Ít vận động, không tham gia các hoạt động thể thao làm tăng nguy cơ thừa cân, béo phì ở người cao tuổi, dẫn đến cao huyết áp.

Thông thường, các triệu chứng cao huyết áp ở người già không quá rõ ràng. Không ít trường hợp người lớn tuổi đã bị cao huyết áp trong nhiều năm nhưng không hề hay biết, chỉ khi đi khám bệnh hoặc khi bệnh đã có biến chứng mới phát hiện.

Tùy vào tình trạng sức khỏe và cơ địa mà triệu chứng huyết áp cao ở mỗi người lớn tuổi sẽ khác nhau. Trong đó, các triệu chứng điển hình thường gặp nhất là:

• Hoa mắt, chóng mặt, ù tai kèm theo cơn đau đầu.
• Mệt mỏi, mất ngủ kéo dài.
• Khó thở, đỏ mặt, hồi hộp, tức ngực.
• Nôn và buồn nôn.

Những triệu chứng kể trên có thể lặp lại hoặc thường xuyên xuất hiện theo các chu kỳ khiến người bệnh mệt mỏi

Tăng huyết áp được ví như “kẻ giết người thầm lặng”, là mối nguy hại của mọi người cao tuổi. Do tính chất diễn biến âm thầm, khó phát hiện nên cao huyết áp luôn gây ra những biến chứng vô cùng nguy hiểm, nhất là khi người già có hệ miễn dịch kém, cơ thể thường xuyên mệt mỏi và đôi khi kèm theo cả bệnh lý nền.

Huyết áp cao ở người già luôn tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tới tính mạng nếu không được phát hiện và can thiệp sớm. Trong đó, những rủi ro mà căn bệnh này có thể gây ra gồm:

• Suy tim: Khi áp lực máu cao khiến cho tim phải co bóp mạnh hơn bình thường nhằm nhanh chóng đẩy máu tới cơ quan đích. Điều này khiến cho tim hoạt động “quá sức”, liên tiếp trong thời gian dài sẽ dẫn đến suy tim.
• Tổn thương động mạch vành: Thành mạch phải chịu áp lực kéo dài sẽ trở nên mỏng manh, dễ bị tổn thương. Do vậy, cao huyết áp chính là căn nguyên chủ yếu dẫn đến xơ vữa động mạch hay xơ cứng mạch máu ở người lớn tuổi.
• Đột quỵ: Đây là biến chứng trầm trọng nhất của cao huyết áp khi tình trạng này có thể cướp đi tính mạng của người lớn tuổi hoặc chí ít gây liệt nửa người, liệt toàn thân. Nguyên nhân là bởi động mạch khi phải chịu áp lực lớn đã vỡ ra, dẫn đến  nhồi máu hoặc xuất huyết não.

Để điều trị tăng huyết áp ở người già cần kết hợp sử dụng thuốc và theo dõi chỉ số huyết áp, đảm bảo luôn duy trì ở mức lý tưởng. Dưới đây là các biện pháp nên làm giúp ổn định huyết áp của người cao tuổi:

Thay đổi lối sống, sinh hoạt

Nếu phát hiện sớm, tình trạng cao huyết áp ở người lớn tuổi hoàn toàn có thể được kiểm soát nhờ vào lối sống lành mạnh và chế độ sinh hoạt phù hợp:

• Thường xuyên vận động, tham gia thể dục thể thao vừa sức để có sức khỏe tốt và củng cố đề kháng.
• Ngủ đủ 8 tiếng/ngày sẽ rất tốt cho người lớn tuổi, nên hạn chế các hoạt động làm gián đoạn giấc ngủ.
• Có chế độ dinh dưỡng phù hợp, bổ sung nhiều rau xanh và tăng cường chất xơ trong bữa ăn, chú ý giảm lượng muối dung nạp mỗi ngày.
• Kiểm soát tốt cân nặng vì đây là nguyên nhân hàng đầu khiến bệnh cao huyết áp ở người già trở nặng.
• Tránh xa rượu bia và các chất kích thích như cafe, thuốc lá,... bởi đây là tác nhân hàng đầu khiến huyết áp tăng và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.

Trường hợp cấp cứu

Bệnh nhân được đánh giá là đang gặp phải cơn tăng huyết áp khi HATT > 180mmHg và HATTr > 120mmHg. Đây là tình trạng đặc biệt nghiêm trọng với bệnh cao huyết áp ở người già, tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng nguy hiểm, đe doạ tính mạng người bệnh.

Trong trường hợp này, bệnh nhân cần được nhập viện cấp cứu ngay lập tức và sử dụng thuốc hạ huyết áp khẩn cấp như Clevidipine, Fenoldopam hay Nicardipine, đồng thời thở Oxy. Bên cạnh đó, cần chú ý cơn tăng huyết áp ở người lớn tuổi cần được điều chỉnh từ từ và gần như không được phép đưa ngay về mức bình thường.

Sử dụng thuốc trị cao huyết áp

Với những trường hợp nặng hơn, tiềm ẩn nguy cơ biến chứng cần kết hợp sinh hoạt khoa học với sử dụng thuốc điều trị huyết áp cao người già. Tuỳ vào từng trường hợp mà các bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc tương ứng cho bệnh nhân:

• Thuốc lợi tiểu: Có tác dụng giảm thể tích máu nhờ cơ chế tăng đào thải chất lỏng. Thông thường, người cao tuổi sẽ đáp ứng thuốc lợi tiểu tốt hơn những bệnh nhân trẻ tuổi.
• Thuốc giãn mạch: Làm tăng độ giãn của thành mạch, từ đó giảm áp lực máu, cải thiện hiệu quả huyết áp.
• Thuốc ức chế men chuyển ACE: Giảm chuyển hóa Angiotensin thành Angiotensin II. Từ đó giúp thận giảm tích muối và nước, làm giảm thể tích máu, hạ huyết áp hiệu quả.
• Thuốc chẹn Beta: Giảm cường độ co bóp cơ tim, hạ huyết áp và nhịp tim.

Theo dõi huyết áp tại nhà, chủ động thăm khám định kỳ

Nếu trong gia đình có người lớn tuổi, việc chủ động theo dõi huyết áp tại nhà với thiết bị đo huyết áp là vô cùng cần thiết. Bởi điều này không chỉ kiểm soát tốt chỉ số huyết áp của bệnh nhân mà còn ngăn chặn được biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt, cần theo dõi chỉ số huyết áp cả trong và sau cơn tăng huyết áp.

Bệnh nhân cao huyết áp là người lớn tuổi cần được theo dõi, thăm khám định kỳ ít nhất 6 tháng/lần. Điều này sẽ giúp kiểm soát tốt huyết áp, sớm phát hiện khả năng biến chứng để kịp thời loại bỏ.

Để cải thiện chất lượng cuộc sống và duy trì tuổi thọ, việc cân bằng huyết áp ở người lớn tuổi là vô cùng cần thiết, nhất là nhóm đối tượng có nguy cơ cao. Dưới đây là cách phòng tránh cao huyết áp ở người già hiệu quả:

• Thường xuyên tự đo huyết áp tại nhà, kịp thời can thiệp nếu phát hiện chỉ số bất thường.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần để kiểm tra tổng quát, dự phòng huyết áp cao và các bệnh liên quan đến tuổi tác.
• Xây dựng chế độ ăn nhạt, kiểm soát lượng muối trong mỗi bữa ăn.
• Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, ăn nhiều trái cây và rau xanh, hạn chế những thực phẩm chế biến sẵn, đồ đóng hộp.
• Kiểm soát cân nặng, tập thể dục thể thao để nâng cao đề kháng và sức khỏe.
• Bỏ thuốc lá, rượu bia, chất kích thích… đây không chỉ là những tác nhân gây hại cho sức khỏe mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây cao huyết áp.

Cao huyết áp ở người già luôn tiềm ẩn những mối nguy hại, đe dọa trực tiếp sức khoẻ và tính mạng. Vì vậy, hãy chủ động theo dõi các tín hiệu từ cơ thể, kịp thời can thiệp nếu có bất thường. Tránh vì tâm lý chủ quan mà để bệnh diễn biến nặng dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

Bài đọc thêm: 

• Huyết Áp Cao Sau Khi Sinh Mổ: Nguyên Nhân Và Cách Điều Trị
• Huyết Áp Cao Gây Ra Bệnh Gì? Ngăn Ngừa Biến Chứng Thế Nào